ประเพณีออกปากกินวาน

ประเพณีออกปากกินวาน

ความเป็นมาและความสำคัญ ออกปากกินวาน เป็นประเพณีอย่างหนึ่งของชาวบ้านภาคใต้ที่ยึดถือปฏิบัติสืบต่อกันมา เช่นเดียวกับประเพณี “ลงแขก” ของชาวภาคกลาง การลงแขก หรือที่ภาคใต้เรียกว่า ซอมือ ออกปาก หรือกินวาน เป็นวิธีการแลกเปลี่ยนแรงงานช่วยเหลือในการผลิต และเป็นส่วนสำคัญในการสร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่างคนในหมู่บ้าน สมัยก่อน คนไทยอยู่ร่วมกันแบบพึ่งพาอาศัยกัน ใครทำอะไรที่หนักหนาเกินความสามารถของครอบครัวตน หรือเร่งจะให้งานเสร็จรวดเร็วมักจะไหว้วานขอความช่วยเหลือเพื่อนบ้าน หรือมิฉะนั้น เพื่อนบ้านพอรู้ข่าวก็แห่มาช่วยเหลือ ทำงานนั้นไปจนเสร็จ โดยเจ้าของงานจะหุงหาอาหารไว้เลี้ยงแขก แม้กระทั่งการทำไร่ทำนา คนไทยมีประเพณีการลงแขก เพื่อไถนา เก็บเกี่ยวข้าว หรือนวดตีข้าว ซึ่งต่างคนต่างผลัดเปลี่ยนเวียนกันไปช่วยเหลือกันจนงานเสร็จสิ้นลงทั้งหมดออกปากกินวาน หมายถึง การไหว้วานให้เพื่อนบ้านมาช่วยกันลงแรงทำงานอย่างใดอย่างหนึ่ง เพื่อให้งานหนักหรือเร่งด่วนสำเร็จลุล่วง โดยที่ผู้ไหว้วานไปบอกกล่าวด้วยวาจาจึงเรียกการไหว้วานลักษณะนี้ว่า “ออกปาก” และถือเป็นประเพณีที่เจ้าภาพจะต้องเลี้ยงอาหารผู้มาร่วมลงแรงผู้ไปร่วมจึงมักใช้คำว่า “ไปกินวาน” ประเพณีออกปากกินวาน ผู้ที่ไปร่วมแรงแต่ละคนจะจัดหาเครื่องมือเครื่องใช้ไปเองเช่น “ไถนาวาน” ก็จะนำทั้งไถและวัวหรือควายไปด้วย “เก็บข้าววาน” ก็จะนำเกาะสำหรับเก็บข้าวไปเอง “หาบข้าววาน” ก็จะต้องนำแสก (สาแหรก) ของตนเองไปด้วย เป็นต้น และเจ้าภาพต้องแจ้งกำหนดวันทำงานให้เพื่อนบ้านทราบล่วงหน้า ส่วนระยะเวลาเริ่มต้นทำงานถือว่าเป็นที่รู้กันเองว่าวานทำงานอะไร ควรเริ่มต้นเวลาใด เช่น ไถนาวานก็ต้องเริ่มแต่เช้าตรู่ วานซ้อมข้าวสารก็ต้องเริ่มตอนหัวค่ำ เป็นต้น อาหารที่เจ้าภาพจัดมาเลี้ยงผู้มากินวาน ก็นิยมทำกันเป็นประเพณี ถ้างานนั้นเป็นงานที่ต้องทำตลอดวันจะต้องเลี้ยงอาหารหนักทั้งคาวและหวาน แต่ถ้างานนั้นมีระยะสั้นหากเป็นตอนกลางวันและไม่ตรงกับมื้อเที่ยงนิยมเลี้ยง ขนมหวาน เช่น ลอดช่อง สาคู รวมมิตร หรือข้าวเหนียวต่างๆขนมเหล่านี้ เจ้าภาพสามารถประหยัดและง่ายต่อการกะปริมาณให้พอกับการเลี้ยงแขก ชนิดของงานที่นิยมออกปากเพื่อนบ้านมาลงแรงกินวาน ซึ่งนิยมกระทำกันเป็นประจำและมีแนวปฏิบัติ โดยอาศัยความจำเป็นเกี่ยวกับการทำไร่ไถนา เช่น วานไถนา วานดำนา วานเก็บข้าว วานหาบข้าว วานขุดลอกคู ขุดวางท่อน้ำในสวน ประเพณีออกปากกินวาน แท้จริงแล้ว เป็นประเพณีไทยที่แสดงให้เห็นถึงความมีน้ำใจ หรือการช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกัน พร้อมทั้งยังเป็นการสร้างความสามัคคีกัน ภายในหมู่บ้านอีกด้วย ซึ่งประเพณีออกปากกินวาน แต่โบราณนั้น นอกจากจะทำให้เกิดวัฒนธรรมของแต่ละพื้นบ้านแล้วแต่ละพื้นที่อาจมีการขับร้องเพลงที่เป็นเอกลักษณ์ หรือการจัดเตรียมข้าวปลา-อาหาร และอาหารคาวหวาน เอาไว้เลี้ยงเพื่อนบ้าน ที่เข้ามาช่วย โดยก่อนที่จะมีการออกปากกินวาน เจ้าของที่ มักจะปักธงไว้ เพื่อให้เพื่อนบ้านได้รู้ และรับทราบ ว่าที่ผืนนี้ถึงเวลาแล้วที่จะต้องขอแรงจากคนในหมู่บ้าน เข้ามาออกปากกินวาน โดยทางเจ้าของที่ จะมีการจัดเตรียมอาหาร น้ำดื่ม และสุราเอาไว้เลี้ยงทั้งในช่วงเช้า กลางวัน โดยในช่วงเย็น ก็มักจะมีการสังสรรค์กันหลังเลิกงาน ตลอดจนเพื่อสร้างเครือข่ายชวนกันทำดี สร้างความสมัครสมานสามัคคี

ที่มา https://th.wikipedia.org/wiki https://thailandbysai.wordpress.com https://ists.tsu.ac.th/menuDetail.php?pid=536