พิธีกรรมต่างๆในจังหวัดนครศรีธรรมราชที่ได้รับอิทธิพลจากศาสนาพราหมณ์

พิธีกรรมต่างๆในจังหวัดนครศรีธรรมราชที่ได้รับอิทธิพลจากศาสนาพราหมณ์ พฤติกรรมที่บ่งถึงความเชื่อของบุคคลและสังคมการเรียนรู้เกี่ยวกับพิธีกรรมจะทำให้เข้าใจถึงจุดประสงค์ของศาสนาที่แท้จริงฉะนั้นพิธีกรรมจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่ต้องเรียนรู้เช่นพิธีกรรมเกี่ยวกับชุมชน

1 พิธีตรียัมพวาย(หรือแห่นางดาน ในพิธี นี้เป็นพิธีต้อนรับเทพเจ้าของพวกพราหมณ์ตามปกติถือเป็นว่าพระอีศวรได้เสด็จลงมามาเยี่ยมมนุษย์โลกปีละครั้งครั้งละ 10 วันคือวันขึ้นเก้าค่ำเดือนอ้ายถึงแรมหนึ่งค่ำจึงเสด็จกลับพระนารายณ์เสด็จลงมาเป็นเวลาห้าตั้งแต่วันแรมหนึ่งค่ำถึงแรมห้าค่ำเดือนอ้ายเนื่องจากพราหมณ์ในประเทศไทยนับถือพระอีศวรมากกว่าพระนารายณ์ ฉะนั้นพิธีต้อนรับและส่งพระอีศวรจึงทำการอย่างเอิกเกริก

2 สองพิธีแรกนาขวัญ พิธีนี้เป็นพระราชพิธีประจำเมืองนครศรีธรรมราชมาแต่เดิมกระทำการในช่วงเดือนหกตามปกติแล้วพิธีแรกนาขวัญตามหัวเมืองมักจะมีของหลวงพระราชทานให้ด้วยแต่สำหรับเมืองนครไม่มีของหลวงพระราชทานส่วนมากพราหมณ์เป็นธุระในการทำพิธีสำหรับตอนแรกแต่ตอนหลังเข้าใจว่าพระสงฆ์ร่วมด้วย

3 พิธีสวดผภาณยักษ์ เพื่อไล่แม่มด พิธีนี้เป็นส่วนหนึ่งของพิธีหลุดหรือพิธีสัม สัมพัฒน์พัจฉรฉินทร์ เป็น พระราชพิธีสิ้นปีที่สืบเนื่องมาจากพิธีของพราหมณ์แห่งอินเดียภาคใต้เมื่อศาสนาพราหมณ์ได้เข้ามาสู่ประเทศในเอเซียอาคเนย์พิธีนี้ได้เข้ามาด้วยแม้ชนแถบนี้จะนับถือศาสนาพุทธหรือศาสนาอิสลามแต่ความเชื่อในเรื่องภูตผีปีศาจยังไม่ จางหายไป

4 พิธีดื่มน้ำพระพิพัฒน์สัตยา พิธีนี้น่าจะเป็นพิธีดั้งเดิมของพวกนักรบคือกษัตริย์ในประเทศอินเดียเป็นพิธีสาบานของผู้ถืออาวุธและผู้เข้ามาสวามิภักดิ์ต่อผู้ปกครองหรือกษัตริย์จะซื่อสัตย์สุจริต ถ้าทุจริตหรือคิดไม่ซื่อก็ขอให้เป็นไปต่างๆนานาส่วนในประเทศไทยเข้าใจว่าพิธีนี้เจริญเต็มที่ในสมัยกรุงศรีอยุธยาถูกยกเลิกไปเมื่อพ.ศ. 2475

5 พิธีขอฝน(พระพิรุณศาสตร์) พิธีนี้กันมาตั้งแต่สมัยโบราณตามลักษณะ ความเชื่อว่าธรรมชาติต่างๆมีเทวดาประจำอยู่และสามารถบันดาลสิ่งต่างๆตามที่มนุษย์ต้องการได้

6 พิธีงานเดือนสิบ พิธีนี้ถือตามจันทรักษ์คติคือวันแรมหนึ่งค่ำเดือน 10 และวันแรม 15 ค่ำเดือน 10 ประมาณเดือนกันยายน ตามสุริยคติเมื่อถึงวันนี้แล้วโดยทั่วไปคนไทยทุกภาคต่างก็ถือกันว่าเป็นวันทำบุญอุทิศให้ผู้ตาย แต่เนื่องจากในเมืองนครศรีธรรมราชถือว่าวันนี้เป็นวันสำคัญยิ่งผู้ที่อยู่ถิ่นไกลจะต้องหาโอกาสกลับบ้านในวันนี้ให้ได้เพื่อทำบุญให้แก่บรรพบุรุษประเพณีนี้น่าจะเกิดจากความเชื่อเรื่องวิญญาณและเรื่องกรรมประกอบการ

7 พิธีสงกรานต์ตามสุริยคติ เป็นวันที่ 13 14 15 เมษายนของทุกปี พิธีสงกรานต์ของจังหวัดนครศรีธรรมราชต่างจากพิธีในจังหวัดอื่น วันที่ 13 เมษ อันเป็นวันมหาสงกรานต์ ชาวนครศรีธรรมราช วันเจ้าเมืองเก่า วันที่ 14 ชาวนครศรีธรรมราชเรียกว่า วันว่าง ส่วนวันที่ 15 อันเป็นเถลิงศก ชาวนครศรีธรรมราชเรียกว่าวันเจ้าเมืองใหม่ พิธีกรรมเกี่ยวกับชีวิต เป็นพิธีที่มุ่งความเจริญรุ่งเรืองต่อชีวิตโดยตรงเช่น ต้องการให้มีพลานามัยสมบูรณ์ปราศจากโรคภัยต่างๆ ต้องการให้อายุยืน ต้องการให้คนอื่นเมตตาเอ็นดูเช่น 1 พิธีฝังรก ให้ฝังนับตั้งแต่วันคลอดไปเจ็ดถึง 30 วัน หรือเกินก็ได้ แต่ดูฤกษ์ยามให้เป็นสิริมงคลแก่เด็ก กำหนดทิศทางให้ให้ดีตามตำราพรหมชาติ เมื่อจะฝังให้เอาแป้งหอม น้ำมันหอม ข้าวตอกดอกไม้ ธูปเทียน บูชาบวงสรวงเทพยดาฟ้าดินและเทวดาอื่นๆให้เสร็จสิ้นเสียก่อนแล้วจึงเริ่มพิธีฝังรก 2 พิธีเชิญแม่ซื้อ จุดประสงค์ของพิธีนี้เกิดจากความเชื่อของประชาชนทั่วไปที่ว่าเมื่อเด็กเกิดมาใหม่ใหม่นั้นมีพี่เลี้ยงคอยดูแลพี่เลี้ยงในที่นี้หมายถึง เทพเจ้าประเภทหนึ่งเรียกว่าแม่ซื้อ เป็นเทพธิดา ที่พระอีศวรได้ส่งมาเพื่อรักษาเด็กให้ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ ขณะเดียวกันก็ได้อยู่เป็นเพื่อนเด็กไม่ให้เหงา 3 พิธีขึ้นเปล พิธีขึ้นเปลการขึ้นเปลต้องดูฤกษ์ยามให้ถูกต้องกับดวงชะตาของเด็กด้วยต้องเตรียมของต่างๆสำหรับพิธีคือฟักเขียวผลหนึ่ง เลือกผลที่งามบริสุทธิ์ โตพอสมควร นำมาอาบน้ำทาแป้งหอม ให้หาแมวสีทองที่เชื่องหนึ่งตัว นำมาแต่งตัวผูกสร้อยแหวนเงินแหวนทอง นอกจากนี้ก็มีแป้งเจิมมีด กรีชเล่มหนึ่ง ข้าวขวัญจากปากหม้อสามปั้น น้ำผึ้ง น้ำตาล น้ำที่แหลมสามอัน 4 พิธีทำขวัญเด็ก จุดประสงค์ของพิธีนี้เพื่อให้เกิดสิริมงคลแก่เด็กให้ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บต่างๆให้มีสติสมบูรณ์ไม่สะดุ้งตกใจมีอารมณ์แจ่มใส เป็นพิธีป้องกันไม่ให้ขวัญออกไปจากตัวและเรียกขวัญที่ออกไปแล้วให้เข้ามาอยู่เป็นประจำ 5 ทำพิธีขวัญนาค จุดประสงค์ของการทำขวัญนาค เพื่อให้เกิดสิริมงคลแก่คุณบุตรผู้จะบวชด้วยความเชื่อว่าขวัญของเจ้านาคจะอยู่ไม่เป็นปกติหรือเร่ร่อนไปในสถานที่ต่างๆ ก็ควรเชิญมาประจำเจ้าตัวนาคอีกประการหนึ่งเป็นโอกาสดีสำหรับ หรือผู้ทำพิธีจะได้พรรณนาขของบิดามารดาให้เจ้านาคฟัง เพื่อแสดงถึงบุพกาลคุณ ของบิดามารดา ที่บุตรควรตอบแทน จึงจัดให้มีพิธีทำขวัญนาคขึ้น 6 พิธีแต่งงาน ในพิธีแต่งงานนอกจากมีพระสงฆ์สวดชัยมงคลคาถามีผู้หลักผู้ใหญ่ให้พรแล้วก็จะจะมีหมอพราหมณ์ผู้ทำพิธีให้คู่บ่าวสาวเพื่อให้เกิดสิริมงคลมากขึ้นเกิดความมั่นใจมากขึ้น 7 พิธีงานศพ นอกจากเป็นงานที่เป็นไปตามประเพณีนิยมแล้วยังมีลักษณะหลายอย่างที่บ่งว่าประชาชนทั่วไปมีความเชื่อเรื่องวิญญาณว่าจะไปเกิดที่ดีหรือไม่ขึ้นอยู่กับผลกรรมที่ตนทำไว้หรือญาติอุทิศไปให้ พิธีมงคลอื่นๆ 1.พิธีชุมนุมเทวดา บทชุมนุมนี้เป็นบทที่สำคัญที่สุดบทหนึ่งที่พราหมณ์ผู้ประกอบพิธีต้องร่ายเช่น พิธีตั้งศาลพระภูมิ ขึ้นบ้านใหม่ วางศิลาฤกษ์ หล่อพระพุทธรูป ยกเสาเอก เป็นต้น 2. พิธีทำขวัญเรือ วัตถุประสงค์ของพิธีนี้เพื่อให้เกิดสิริมงคลแก่เรือและเจ้าของเรือชาวบ้านทั่วไปมีความเชื่อว่าไม้แต่ละชนิดนั้นมีนางไม้ประจำอยู่ ถ้าไม่สิ้นบูชาก็จะเกิดภัยพิบัติต่างๆเช่นโดนพายุ หาปลาไม่ได้ จึงต้องทำพิธีทำขวัญเรือ 3. พิธีทำขวัญข้าว ขวัญข้าวก็เหมือนกับขวัญของคนสัตว์หรือสิ่งของอื่นคนทั่วไปเชื่อว่ามีอยู่ประจำต้นข้าวเรียกว่าแม่โพสพแม่โพสพนี้อาจให้คุณ ให้โทษ แก่เจ้าของเข้าได้ จึงต้องมีพิธีทำขวัญเพื่ออ้อนวอนให้ช่วยอำนวยความสุข ขณะเดียวกันก็เป็นการแสดงความกตัญญูแม่โพสพด้วย 4. พิธีสะเดาะเคราะห์ ตามความเชื่อของประชาชนทั่วไปว่า ในสถานที่ทุกหนทุกแห่งมีเจ้าที่เป็นผู้รักษาอยู่เมื่อจะปลูกบ้านหรือทำกิจการอะไรต่างๆต้องขอ ถ้าหากไม่ขออนุญาตก็จะประสบภัยภัยพิบัติต่างๆ แต่ถ้าทำให้ถูกวิธีแล้ว สิ่งไผ่ก็จะกลายเป็นดีได้ 5.บทมหารำเลิก ตามความเชื่อของประชาชนทั่วไปว่า ในสถานที่ทุกหนทุกแห่งมีเจ้าที่เป็นผู้รักษาอยู่ เมื่อจะปลูกบ้าน หรือทำกิจกรรมอะไรต้องขออนุญาตก่อน ถ้าหากไม่ขออนุญาตก็จะประสบภัยพิบัติต่างๆ แต่ถ้าทำให้ถูกพิธีแล้วสิ่งถัยก็จะกลายเป็นดี 6 พิธีลงยันต์ แยกออกได้สองประการคือ 6.1 หมายถึงแผนภูมิหรือแผนผังซึ่งเชื่อกันว่ามีอำนาจลึกลับแฝงอยู่ ส่วนมากแล้วมักสลักบนแผ่นโลหะ เช่นตะกั่ว ทองเหลือง ลงบนผ้า มีรูปร่างแตกต่างกันไป 6.2 หมายถึงคาถา สำหรับเสกลงไปในวัตถุต่างๆ เพื่อใช้เป็นเครื่องรางของขลัง ที่มา หน่วยศิลปากรที่ 8 พิพิธภัณฑ์ฑสถานแห่งชาตินครศรีธรรมราช หอจดหมายเหตุนายกรัฐมนตรี หอสมุดแห่งชาตินครศรีธรรมราช